Amund Grimstad

TEATER

«Peer Gynt»
Rogaland Teater, Teaterhallen
Av: Henrik Ibsen
Tilarbeiding og regi: Hanne Tømta
Scenografi og kostyme: Nora Furuholmen
Musikalsk arrangør: Simon Revholt
Lysdesign: Trygve Andersen
Med: Espen Reboli Bjerke, Øystein Martinsen, Matias Kuoppala, Georg Devendra Apenes, Ingrid Unnur Giæver og Marit Adeleide Andreassen

Ei framsyning som slit med å finne forma mellom draum og realisme, og som blir for episodisk.

Henrik Ibsen skreiv «Peer Gynt» som eit bitande oppgjer med norsk veremåte, og Peer er, trass i at han kan vere sjarmerande, ikkje spesielt sympatisk, men ein skrytande og drikkfeldig horebukk og ein egoist utan sjølvinnsikt. I ettertid er diktverket likevel blitt eit nasjonalepos, mykje takka Edvard Griegs nasjonalromantiske musikk. Og trass i alle Peers lyte og negative sider, er han blitt eit ikon der ein til alt overmål kårar årets Peer Gynt, som om det var noko å trakte etter. Det er difor fortenestfullt med alle tolkingar som går bakom personen, og syner kven Ibsens Peer i røynda var. Fleire regissørar har gjort dette, mellom anna gjennom å gå på innsida og syne Peers indre demonar, slik som i den særs vellukka versjonen som nå går på Teatret Vårt i Molde. Hanne Tømta freistar også ei tilsvarande tilnærming i oppsetjinga på Rogaland Teater.

Settingen er baren i Teaterhallen der vi som publikum kan leske oss medan vi ventar på framsyninga. Så blir det rydda og Espen Reboli Bjerke som Peer set seg ved disken. Og i ein forenkla og nedkorta versjon får vi presentert ein femti år gamal, sliten, litt utlevd og truleg også noko forfylla Peer som ved bardisken møter seg sjølv og ser attende på livet sitt. Her er også ein bartender og fire andre gjestar, og dei vekslar på å spele alle dei andre rollene i historia, eller kanskje i vel så stor grad minne Peer på alle han har møtt opp gjennom livet. Det er ein spennande vri, men som heller ikkje er ny. Lerkefugl Produksjoner og Ida Høy laga for fem år sia framsyninga «Peer på pub» med berre fire aktørar og ein musikar, og der dei tok prosjektet heilt ut i det humoristiske og nesten absurde.

Nora Furuholmens scenografi er ein stor bar, eit piano og eit par kafébord. Det syner seg å vere tilstrekkeleg. Men kostyma hennar kunne ha vore litt meir omfattande, for dei blir for få og anonyme til å kunne gi tilstrekkeleg identitet. Ved denne bardisken i Teaterhallen får Peer etter kvart repetert heile livet sitt i same kronologi som i originalmanuset. Det tek til ganske lovande med bukkerittet der Bjerke i staden for den virile og kaute Peer viser ein eldre og noko utlevd skrytepave i retrospekt, truleg litt i bakrus, og der Marit Adeleide Andreassen syner ei mor Åse som let seg overtyde og forføre. Her får aktørane tid til å dvele og gå i djupna og då blir også scena tydeleg og sterk. Men så held det fram litt over stokk og stein. På berre to timar inklusive pause er framsyninga innom det meste utanom «prestens tale» og Peers forsøk på å få Dovregubben til å reinvaske seg. Når det samstundes er berre fem aktørar som skal spele alle dei andre rollene utan store skift i kostyme, blir det vanskeleg å henge med. Sjølv har eg både lese og sett «Peer Gynt» eit utal gongar, men ein førstegongsbesøkande vil i denne oppsetjinga ha store problem med å forstå kva som skjer. Det heile blir episodisk og få av tablåa får høve til å etablere seg. Slik får også dei seks skodespelarane alt for lite å spele på, og tidvis blir framsyninga nesten resiterande og meir som ei ilesesetjing.

Sjølv om dei seks på scena har fått i minste laget å spele på, var det stundom likevel mange fine tolkingar. Når han fekk høve til å dvele i rolla, gav Espen Reboli Bjerke oss ein sliten og attendeskodande Peer som ein kunne tru på. Øystein Martinsen greidde med lågmælt og finstemt spel å gi gode nyansar til alle dei fire han formidla. Og så var Ingrid Unnur Giæver ei særs gåtefull Solveig som berre med små blikk og mimikk nesten blei som ei hildring for Peer.

Ideen om å la ein sliten Peer sjå attende på livet ved ein bardisk er god, og mang ein bartender kan sikkert skrive under på alle erkjenningane som har kome etter nokre drinkar. Men denne framsyninga blir for springande, og slit samstundes med å bestemme seg for om ho skal vere realistisk eller spela i ei draumeverd. Finalen blir symptomatisk for akkurat dette når Solveig og knappestøyparen brått blir eitt. Eller er dei kan hende to ulike personar med saumlaust skift?

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 6. oktober 2025.)

TEATER

«Trikken»
Nattframsyninga UKA-25, Studentersamfundet i Trondhjem, Sitatet
Av: Sigrid Johansen Herseth
Regi: Sigrid Johansen Herseth
Scenografi: Signe Kruse-Jensen og Ingrid Mikalsen
Kostyme: Elin Linnea Stenbakken Östgård
Kapellmeister: Camilla Vikingsen
Med: Oliver Eidem Nyeng, Marie Hammergren, Hedvig Ekenes Asp, Astrid Marie Bjerkmo, Inga Ragnhild Skogseth, Christina Mortensen og Lasse Ikdal Hiim

Ei lita perle av ei framsyning om heilt kvardagslege, men likevel djupt eksistensielle forhold.

I år er det tretti år sia Studentersamfundets Interne Teater (SIT) skreiv teaterhistorie ved å setje opp «Vi kjente ham i grunnen ganske godt», den første nattframsyninga under UKA. Det er framleis noko av det beste eg har sett på norsk teater. I åra som har følgd, har nattframsyninga vore SIT si eksperimentelle sandkasse for å utforske og leike seg med den litt svarte og djuptpløyande dramatikken. Det er ein sjanger der fallhøgda er stor, og det skal ho vere. Opp gjennom åra har det sjølvsagt vore produksjonar av særs ulik karakter og kvalitet. Men sams er at ambisjonsnivået er høgt, og skal ein bli god, så må ein sjølvsagt feile frå tid til annan. Som eg også skreiv om framsyninga for fire år sia, er det difor godt å kunne melde at årets produksjon, «Trikken» skriv seg inn i det beste av SIT sine nattframsyningar, og at dette var ei oppsetjing med både stor djupne og mange lag. I tillegg til at ho var stramt regissert og ikkje minst særs velspela.

Opphavleg blei nattframsyninga spela i biblioteket midt på natta, men etter kvart er det blitt ettermiddagsframsyning av dei. Men det mørke og litt dystre som ein forbind med natta er framleis kjennemerket, og årets framsyning handla i tillegg reint fysisk om ein trikketur i mørket. Ofte når eg sit på trikken og greier å fri meg frå mobilen, let eg augo vandre over dei andre passasjerane. Og tenker at her er mykje levd liv. Der sit ein roman, og bak han nok ein. Så mange historier, og så mange lagnadar. Litt i same gate har nok forfattar og regissør Sigrid Johansen Herseth tenkt då ho skreiv «Trikken».

Den litt opphøgde scena i Sitatet, er av scenografane Signe Kruse-Jensen og Ingrid Mikalsen møblert med nokre sitjebenkar og ein bakvegg med trikkevindauge. Så enkelt, og så effektfullt, og meir skal det ikkje til. Scena er ein kveldstrikk med etter kvart sju passasjerar. Det tar til med at eit ungt par der ho (Astrid Marie Bjerkmo) openbert ønsker seg at dei skal bli eit verkeleg par, medan han (Oliver Eidem Nyeng) ikkje har tilstrekkelege sosiale antenner til heilt å forstå kva som skjer. Medan dei ventar på, og går på trikken, får vi ein varm og autentisk samtale, ørlite grann klein, slik all slike dialogar er. Som ein fin ouverture til framsyninga set opningsscena standarden for den vidare handlinga. På trikken sit alt ein dresskledd kar (Marie Hammergren), stadig opptatt med å ta imot og svare på mobiloppringingar. Og etter kvart kjem fire andre passasjerar. Det er eit ektepar (Inga Ragnhild Skogseth og Lasse Ikdal Hiim) på veg heim til barn og barnevakt, og der ho er ein kritisist og ganske beisk i replikken medan han er meir fåmælt. Inntil vidare. Og det er ei ungjente (Christina Mortensen) som les Jon Fosse, og som etter kvart syner seg å vere både litt alternativ og religiøs. Og den siste passasjeren er ein mann som truleg er noko påsegla (Hedvig Ekenes Asp), og som difor blir unngått av dei andre.

Så blir vi presenterte for ei rekkje ulike tablå og dialogar, først og fremst mellom ekteparet som openbert ikkje har det heilt greitt i forholdet sitt, og mellom det unge paret som famlar seg sjarmerande fram for å finne ut av sitt gryande forhold. Men også avbrote av dei tre andre. Det er intelligent og observant gjort, og samstundes som dette er relativt inkjeseiande kvardagsprat, er det noko dei fleste vil kjenne seg att i.

Litt om litt dreg det seg til, for trikken stoppar ikkje, og ute er det stummande mørke. Til alt overmål syner det seg at trikken er førarlaus, og dørene stengde. Slik får vi eit klassisk lukka rom. Og gradvis brer uvisse, redsle og mykje anna seg hjå dei sju passasjerane. Frå å halde strikt på reviret sitt, opnar dei etter kvart opp og tar til å interagere og samtale. Og lag for lag avdekker Sigrid Johansen Herseth kva som skjuler seg bak dei ulike fasadane. Som at ikkje alle er heilt ukjende for kvarandre, og at eit roleg ytre kan skjule eit oppfarande indre. At den som blir hundsa med, med eitt faktisk kan stå opp. Og at den som ingen har tiltru til, kan vere av dei mest rasjonelle. Eg skal ikkje gå i detalj eller drive røpealarm, men i dette vesle kammerspelet greier Herseth å pirra nyfikna vår og presentere sju heilt vanlege menneske som alle ber på sitt. Det er gjort med stor innsikt og fingerspisskjensle.

Scenografien er enkel, og med forsiktig lyssetting blir vi saumlaust flytta frå tablå til tablå. Musikken, som vi meir anar enn høyrer, er med på å skape stemning og stundom litt dramatikk. Spelet til dei sju er formidabelt. To av skodespelarane (Hammergren og Skogseth) er av SIT sine mest røynde og som eg har sett i fleire gode rolletolkingar, men dei fem andre, der tre av dei er heilt nyopptekne i SIT, leverer spel som ikkje står noko attende. Dei har gått skikkeleg inn i rollene og typane dei skal vise. Om eg skal kome med ei lita innvending, er det at skifta frå det rolege til det litt hysteriske og oppfarande stundom ikkje kjem gradvis nok eller tilstrekkeleg motivert. Men det er ein bagatell. I regien har Herseth tatt seg god tid, og ho let aktørane dvele, vente og ta lange pausar slik at situasjonane kan søkkje inn. Korleis det går, er uinteressant, for Herseths prosjekt har vore å vise kva som skjer når vi frå kvar vår trygge tue blir tvungne til å interagere og snakke saman. For menneska er jo sosiale vesen når alt kjem til alt. Gjennom den vesle skissa som «Trikken» i røynda er, har Herseth og SIT greidd det til fulle.

MUSIKAL

«The Trail to Oregon!»
Studentersamfundet i Trondhjem, Sitatet
Av: Jeff Blim, Matt Lang og Nick Lang (StarKid Productions)
Omsett av: Bendik Johansen og Dennis B. Eliassen
Regi: Dennis B. Eliassen
Scenografi: Serina Augusta Bryne
Kostyme: Anne-Marit Bildøe Imset og Mia Marshall Jonassen
Kapellmeister: Andreas Klavenes Berg
Orkester: Andreas Klavenes Berg, Anders Daltveit Melve, Andreas T. Christensen, Andreas Skagen, Henrik Horpedal, Jon Andersen og Mattias A. Pedersen-Estrada
Med: Studentersamfundets Interne Teater – Emilio Lombarado, Martine Wergeland, Viktoria A. Lunde, Eirun Asting-Kjesbu, Mia Johnsen og Stine Elene Hole

Om ein spelar teater som skal parodiere noko, er det ein stor fordel å kjenne det som blir parodiert. Her ligg hovudproblemet til denne musikalen.

Frå nybyggjartida i Sambandsstatane er «The Oregon Trail» blitt eit omgrep for frontier-ruta som gjekk frå Midt-Vesten og ut til territoriet Oregon som i 1859 blei den 33. delstaten i USA. På 1970-talet blei det i pedagogisk samanheng utvikla eit video- og dataspel for å lære åttandeklassingar om livet til pionerane på midten av 1800-talet. Spelaren skulle vere leiar for eit vogntog med settlarar på vegen frå Independence, Missouri og til Willamette Valley i Oregon i 1848. Spelet blei særs populært, og opp gjennom åra har det kome eit utal versjonar og oppdateringar, men dei siste tjue åra er det nok gått litt ut på dato. I 2014 laga StarKid Productions ein musikal som rein parodi på dette dataspelet. Den er blitt eit YouTube-fenomen, og nå har Studentersamfundets Interne Teater (SIT) vald å sette den opp som musikal på samfundets nye biscene, Sitatet, under UKA-25.

Når ein skal lage parodi på noko, er det ein føresetnad at publikum er fortruleg med det som blir parodiert. For å forstå ironien og humoren må ein kjenne metaforane, referansane og samanhengen. Då NRK i 1980 sende såpeoperaparodien «Soap» (som i norsk omsetjing hadde det meiningslause namnet «Forviklingar»), var det tre år før den første verkelege såpeserien («Dynastiet») blei vist. Norske sjåarar hadde difor ingen referansar, forstod ikkje ironien og såg serien berre som rein underhaldning. Slik blir det også med «The Trail to Oregon» der eg vil tru dei fleste knapt har høyrd om dataspelet som blir parodiert. Då blir det i staden berre ei absurd, overspela og tidvis ganske komisk musikal med eit innhald som slit med å stå på eigne bein.

Om ein har litt kjennskap til amerikansk sjølvforståing, den patriotiske og idylliserande haldninga til nybyggjartida, som var ei rein kolonisering, og til den amerikanske draumen om å bli vellukka og først og fremst rik, ja då kan ein sjølvsagt likevel finne referansar og ting å more seg over i denne oppsetjinga. Og om du likar crazykomikk, metateater og ei naivistisk form for Monty Python-humor, vil du også kunne finne eitt og anna å gle deg over. Eg må likevel vedgå at eg har vondt for å forstå kva SIT har tenkt ved å velje akkurat denne musikalen. Men det har dei altså gjort, og då må ein forhalde seg til det.

Vi følgjer ein familie på fem, ein bestefar, mor, far, 17-årig dotter og sjuårig son, på deira ferd til Oregon, som blir sett på som eit «land of milk and honey». På vegen skjer det litt av kvart, som i alle slike frontierforteljingar, eller helteepos som dei i røynda er. Ein svindlar prakkar på dei ei dårleg vogn, og ein endå verre okse. Dei mistar vogna, dottera blir utsett for brurerov, sonen har skusla bort matreservane, og mykje går gale. Men som i alle slike epos, rir dei han av, og det er ikkje amerikansk om det ikkje, etter alt det vanskelege, går bra til slutt. Og vel så det. Historia har haugevis av metalag og kommenterer ofte seg sjølv. Eit billeg publikumsfrieri er at dei fem i familien ikkje har namn, men må få det av publikum. Det blir sjølvsagt ikkje heilt vanlege namn. Og ved slutten skal eitt av familiemedlemmane døy, og kven det er, blir avgjort ved publikumsavstemming. Slik kan finalen bli litt endra frå dag til dag. Og nokre synest sjølvsagt at det er hysterisk artig at tre av dei (på premieren) blei heitande Kent Ranum, Waldorf salat og Fantorangen.

Bendik Johansen og Dennis B. Eliassen har omsett originalteksten til eit godt og munnleg norsk. Sjølvsagt har dei mista mange ordspel og referansar, men dei har greidd å få til ein del kompensasjonar. Dennis B. Eliassen har regien, men for den som har sett originalen på YouTube, er SIT si oppsetjing nærast som ein rein appropriasjon og utan andre store regigrep enn at sceneskifta blir utført synleg, og ganske forstyrrande. Til og med kostyma er nærast som reine kopiar av originalen. Scenografien er litt annleis, men er ikkje spesielt vellukka fordi han krev for mykje synleg flytting.

Eit solid orkester på sju personar sit godt synleg på scena og leverer fine akkompagnement, men lydnivået deira var stundom i høgaste laget til å få med seg kva dei seks på scena sa og song. Musikken er ikkje spesielt melodiøs, med unnatak av nokre nummer, og difor vanskelege å synge. Sjølv om eg veit frå tidlegare oppsetjingar at fleire av aktørane er meir enn habile songarar, var ikkje songprestasjonane alltid like gode. Men i formidlinga og spelet gjer dei seks skodespelarane stort sett gode tolkingar. Ettersom dei må fylle fleire roller, er det mange og raske sceneskift som går overraskande bra. Dei spelar med stor intensitet og mykje energi, og dei greier i hovudsak å halde det naudsynte overspelet på eit akkurat passe nivå. Og dei fekk formidla mykje god situasjonskomikk der timing er viktig. Slik kom dei alle langt betre frå oppgåva enn det dei særs vanskeleg rammene skulle tilseie. Og om eg skal trekkje fram ein av dei, må det vere den einaste som ikkje var blant dei fem familiemedlemmane, men som spela okse, lurendreiar, banditt og meir til. Stine Elene Hole, som eg tidlegare berre har sett i «Den Innbilt Syke» tidlegare i vår, fekk nytte hele registeret sitt med utsøkt mimikk og kroppsleg spel. Som nyfødt bøffel gjorde ho maksimalt ut av nummeret, og faktisk betre og langt meir enn originalen.

REVY

«Chærrity»
UKA-25, Studentersamfundet i Trondhjem
Av Forfattarkollegiet og komponistkollegiet
Regi: Martin Næss og Fredrik Vildgren
Kapellmeister: Andreas Vislie
Scenografi og kostyme: Kulissegjengen og Kostymegjengen
Med: Studentersamfundets Interne Teater (SIT) – Trond Juvkam, Hedvig Heitmann, Johannes Rosenberg, Filip Øigarden, Isabel Eriksson, Sunniva Lisæth Schøyen, Agnes Cecilia Scheel Melin, Jørund Fjose, Isabella Deng Solvang og Eilov Andresen Gravdal

Ein UKE-revy som i større grad enn vanleg greier å løfte blikket og også sjå utanfor studentanes eiga litle verd.

For to år sia stod UKE-revyen ved eit vegskilje. Etter nesten hundre år, var det siste UKE med «Casa Rossa», det raude runde huset frå 1929. Symptomatisk heitte UKA den gongen «SPRÆKK». Nå er det nye tilbygget til Studentersamfundet for lengst tatt i bruk, men i årets revy er det eit nytt vegskilje. For i Studentersamfundets Interne Teater (SIT), denne fantastiske utklekkingsanstalten av skodespelartalent, er det sjølvsagt stadige utskiftingar, men medan revyen i «SPRÆKK» baud på særs rutinerte og «gamle» aktørar, har det nå vore eit meir markant generasjonsskifte enn vanleg. Mange av dei ti skodespelarane er heilt ferske, men SIT er ei Sareptas krukke for å få fram nye talent, og årets revy står ikkje attende når det gjeld framføringa.

UKA er full av tradisjonar, nokre er reine tvangstrøyene, men dei om det. UKE-namnet er både tradisjonsrikt og viktig. Det skal minst ha dobbel tyding, det bør spegle samtida og det bør ha tre stavingar. Det siste bryt dei med frå tid til annan. Men årets namn, «Charrity» fyller kriteria til fulle. Det er ei fornorsking av det engelske charity som tyder «veldedighet» på bokmål eller «velgjerd» på nynorsk. Det gjennomgåande temaet og den raude tråden i denne revyen er at det er urolege tider, verda går til helvete, og det er tid for å gjere noko med det. Om eg skal meine noko reint semantisk, så er «charity» eller «veldedighet» slikt rike folk gjer for å kjøpe avlat og for å stå fram som gode menneske. Å plastre sår og stille smerter er sjølvsagt bra, og som Bertolt Brecht skreiv i sitt ikoniske dikt «Herberget», endrar det rett nok ikkje verda, men ein bustadlaus får plass på herberget ei natt. Når UKA meiner at verda treng meir «charity», er eg litt uviss på om dei meiner det konkret eller ironisk, og sjølv om opningsnummeret, med klår adresse til Live Aid, har ein god porsjon ironi, er heile framsyninga av revyen laga som ei «veldedigheitsframsyning» der ein skal samle inn pengar til trengande. I så fall vil verda halde fram som før. Men utover i framsyninga, blir temaet meir og meir systemkritisk, så eg vel å nytte den nynorske omsetjinga «velgjerd», og tolkar studentane i beste meining om at dei ønsker også å vere med på ei endring sjølv om ordvalet ikkje er heilt vellukka.

Når eg har nytta så mykje plass på semantikken, og tolkinga av tittelen, er det fordi denne revyen skil seg frå dei fleste av dei 25 revyane eg har sett tidlegare, og i særs positiv retning. Ei av dei mest ikoniske studentvisene er frå «Mammon-Ra i 1931 og heiter «Vi har vår egen lille verden», og det har diverre ofte avspegla seg i repertoaret i revyane opp gjennom åra. I hovudsak er det studentkvardag og tidsspesifikke fenomen, og i den grad ein løftar blikket, er det sjeldan lengre enn til Trondheims bygrenser. Slik er det ikkje denne gongen, og det skal forfattarkollegiet ha all ære av.

Eg har alt nemnt opningsnummeret som sette tema og var forrykande, men heller ikkje så mykje meir enn det. Så gjekk det slag i slag med den ein sketsjen meir uforløyst og tidvis overspela enn den andre, og eg må vedgå at første akt ikkje var spesielt vellukka. Med to soleklåre unnatak. Filip Øigarden, som imponerte i hovudrolla i Molières «Den innbilt syke» tidlegare i år, leia an i eit surfeopptrinn der dei surfa på ei bølgje frå høgre, og der adresse og innhald var særs tydeleg utan å bli postulerande. Og så var det eit nydeleg og nesten mollstemd innslag der Sunniva Lisæth Schøyen kom med ei kasse med gamle UKE-rekvisittar etter faren og song «Nå forstår jeg det du sa» der ho fortalde vakkert og rørande om arven etter faren, og at ho nå følgde i hans sko. For lettrørde menn som meg, og med lang fartstid i dette huset, kom det raskt ein klump i magen.

Men inntrykket etter første akt, var likevel ganske slett. Det var først og fremst tekstarbeidet frå forfattarkollegiet som ikkje hadde gode nok poeng eller var skusla bort, medan skodespelarane stort sett presenterte det bra, rett nok med litt for mykje overspel. Eg må vedgå at eg frykta det verste då andre akt tok til. Men eg likar å bli overraska, og det blei eg til fulle etter pausen. For då kom det eine innslaget betre enn det andre, både med tanke på humor og ironi, men også med klår politisk adresse langt utanfor Trondheim.

I ein del tidlegare revyar, særleg på 80-talet, var det lengre, operetteliknande innslag som «Erichsenoperaen», «Tårnrestauranten» og ein hysterisk artig parodi på servitøren på pizzarestauranten Benitos. Den tradisjonen tok dei opp att, med «El Rojo de Banderas», ein spansk opera om den skumle forføraren Jens, – han i Finansdepartementet du veit. Trondheims ordførar, Kent Ranum, sat på første rad på bypremieren, og måtte gjennom visa «Hurray Hurray» tole ein nydeleg parodi på korleis han avvæpnar kritikk og vanskelege spørsmål ved i staden å by på seg sjølv, sjarmere og synge. Å bli parodiert er blant det gjævaste nokon kan oppnå, så det såg ut til at Ranum storkosa seg i rampelyset. Det er krig i Ukraina, og i USA er ein narsissist i ferd med å demontere demokratiet. Ein sterk sketsj som synte Putins falske fredsretorikk og Trumps like falske prat om å få til fred, i ein slags verbal kamp mellom dei to supermaktene, viste tydeleg kva for Orwellsk nytale vi blir utsette for. Og i avdelinga for meir eller mindre inkjeseiande tull og tøys, ein sjanger som revyane ofte har vore gode på, gav Hedvig Heitmann ein herleg ironisk førelesing i sjølvhevding. Finalen var tydeleg og samstundes uvanleg. Studentane hadde gått på byen og spurt både kjendisar, ungar og vanlege folk kva dei tenkte på med «veldedighet», og det blei eit innslag til verkeleg ettertanke, før ensemblet avslutta med nok ein forrykande versjon av «Chærrity».

UKA er som sagt tradisjon, og det skal helst vere med ei drikkevise, ei Trondheimsvise og kanskje ei studentvise. Songen om å gå i farens studentfotspor var ein av revyens beste, medan drikkevisa og Trondheimsvisa denne gongen var greie nok, men neppe noko ein vil hugse.

Det eg derimot vil hugse, som var revyens desiderte høgdepunkt, og som syner at det enkle ofte er det beste, var eit frekt og heilt uventa brot då multi-instrumentalisten og ein av dei tre i komponistkollegiet, Marcus Grand, kom ned frå orkesteret med ein akustisk gitar, sette seg på ein stol og song sin eigenkomponerte og sjølvskrivne «Veitan veit». Det var ein song som i utgangspunktet handla om ein parallell til munnhellet om kva som hadde skjedd om veggane hadde auge. Her var det dei smale veitene som er typiske for Midtbyen i Trondheim som veit meir enn dei fleste. Med eit fint lite ordspel var innslaget tilsynelatande ein upretensiøs og vakker song om alt det som skjer og som vi ikkje veit, og der Grand raskt fekk med seg salen på allsong av det stutte refrenget. Men songen og framføringa baud på brot, utvikling og overraskingar og ein særs tydeleg politisk bodskap, formidla vakkert og med innerøyst. Framføringa til Grand var roleg og nesten naivistisk, med stor humor, bitande ironi og med enkelt gitarakkompagnement.

Marcus Grand har saman med Simon Leonard Holtan og Nora Elise Hjerpsted skrive all musikken, og dei har levert songar som både er melodiøse og fengande. Og så må eg nemne at det ni personar sterke orkesteret, og som trakterte nesten dobbelt så mange instrument, gav eit heilt eineståande akkompagnement der dei mesteparten av tida sat godt synleg på bakscena.

Regissørar var denne gongen, som for to år sia, husets eigne Martin Næss og Fredrik Vildgren. Dei kjenner sjangeren, folka, gjengane og storsalsscenas mange avgrensingar. Det gjer at det er blitt ein revy som nyttar huset og kapasitetane til fulle, tek i bruk heile breidda i Storsalen, og som får skifta til å gå forbausande saumlaust, noko dei også fekk god hjelp til av orkesteret. Personinstruksjonen er i hovudsak god, med unnatak av noko overspel i første akt.

«Chærrity» er blitt ein revy der første akta har eit stort forbetringspotensial, spesielt på tekstgrunnlaget. Men der andre akt er så god, både i innhald og framføring at ein fort gløymer irritasjonsmomenta frå før pause. Og i mine mange tidlegare meldingar av UKE-revyane, har eg nesten alltid kritisert dei for å bli for sjølvsentrerte. Det skal eg ikkje gjere denne gongen. For her var storpolitiske spørsmål og det studentikose presentert i ei så god blanding som eg ikkje har sett make til tidlegare.

TEATER

«Hedda Gabler»
Hålogaland Teater, Scene Vest
Av: Henrik Ibsen
Tilarbeidd av: Sigrid Strøm Reibo
Regi: Atle Knudsen
Tilarbeiding til nordnorsk: Ragnar Olsen
Scenografi: Gjermund Andresen
Komponist: Peter Baden
Koreografi: Oleg Glushkov
Lysdesign: Øyvind Wangensteen
Lyddesign: Jim Oddvar Hansen
Med: Ingrid Mikalsen Deinboll, Sindre Arder Skildheim, Ketil Høegh, Espen Mauno, Hanne Mathisen Haga og Guri Johnson

Utan freistnad på modernisering gir Hålogaland Teater oss ei uvanleg rein, tydeleg og forståeleg «Hedda Gabler».

I løpet av eit snautt år er Henrik Ibsens «Hedda Gabler» blitt sett opp på i alt fire norske institusjonsteater, og med særs vekslande kvalitet for å seie det forsiktig. Eg må difor vedgå at det var med ein viss porsjon skepsis eg i helga drog til Hålogaland Teater for å sjå deira oppsetjing. Men i Tromsø blei all skepsis feid til sides alt frå første scene. Sjeldan har eg sett Ibsens mest gåtefulle drama tydelegare, meir forståeleg og ikkje minst meir velspela. Og med ein scenografi som bokstaveleg talt gir oss mange rom.

«Hedda Gabler» er eitt av Ibsens meir psykologiske drama, og Hedda sjølv er kanskje hans mest gåtefulle person. Ho (Ingrid Mikalsen Deinboll) er i slutten av tjueåra, gravid og har nyleg kome heim frå bryllaupsreise etter å ha inngått eit fornuftekteskap med den ganske middelmåtige akademikaren Jørgen Tesman (Sindre Arder Skildheim), mykje fordi han ventar seg eit professorat og slik kan by på økonomisk og sosial tryggleik. Så dukkar ein tidlegare flamme opp, den litt mystiske og turrlagde Eilert Løvborg (Espen Mauno). Og saman med husvennen, assessor Brack (Ketil Høegh) ber dei to på løyndomar Hedda ikkje har fortalt til Tesman. Trass sin unge alder er Hedda allereie livstrøytt, og i rein keisemd driv ho eit øydeleggjande renkespel der både Løvborg, og hans meir jordnære assistent Thea Elvsted (Hanne Mathisen Haga) raskt blir offer for intrigane hennar. Alt til ho fell for eige grep, etter å ha møtt sin overmann i assessoren.

Det er befriande å sjå ei oppsetjing som i så stor grad stoler på Ibsens originaltekst. Med unnatak av nokre fine scenografiske brot for å syne det ålmenne, har regissøren Atle Knudsen (med opphaveleg tilarbeiding av Sigrid Strøm Reibo) ikkje gjort nokon freistnad på modernisering. Vi er i 1890, men tematikken kunne ha vore i dag. Knudsen har laga ei tydeleg og rein framsyning der bruk av musikken til Peter Baden og koreografien til Oleg Glushkov byr på fine brot i samband med sceneskifta. Gjermund Andresens omfangsrike og kreative scenografi er samstundes ein særs viktig del av framsyninga. Opningsscena er ein sekskanta konstruksjon der Hedda nærast presenterer heile rollegalleriet og der dei alle har sitt eige rom. Etter kvart løyser scenografien seg opp, og ved utsøkt bruk av dreiescena og dei mobile «romma», gir Andresen oss ei setting som både symbolsk og bokstaveleg syner at dette er ei framsyning med mange rom, – og lag.

Ingrid Mikalsen Deinboll er berre 26 år gamal, og relativt nyutdanna, men med bakgrunn frå Hålogaland Teaters barne- og ungdomssatsing, Lille HT, er ho for lengst ein røynd skodespelar. Hennar tolking av Hedda er imponerande mangefasettert. Frå å bli sett på som Ibsens mest gåtefulle rollefigur, gir ho oss i staden ei Hedda som, trass aparte val, likevel blir særs forståeleg. Med lågmælt spel, finstemt mimikk, og i sceneskifta litt ekspressiv dans, byggjer ho gradvis opp til Heddas fall. Jørgen Tesman blir ofte framstilt som ein parodisk nerd, men i Sindre Arder Skildheims tolking blir også han i langt større grad forståeleg og eit heilt menneske. Skildheim er jamgamal med Deinboll, men har også lang fartstid frå Lille HT, og det får han god bruk for i sitt nyanserike spel. Også Eilert Løvborgs fall og endelege lagnad blir meir forståeleg i Espen Maunos tolking, og nokre av scenene med Hedda byr på intenst spel. Hanne Mathisen Haga som den meir nøkterne og kanskje litt naive Thea Elvsted, representerer fornufta og det jordnære, og i den vesle rolla som Tante Julle, får Guri Johnson briljere og gi framsyninga eit kjærkome snev av humor. Og så er det Heddas intrigante overmann, assessor Brack, infamt og presist formidla av Ketil Høegh.

«Hedda Gabler» på Hålogaland Teater er velspela og tematisk tydeleg. Musikk, koreografi og scenografi gjer i tillegg framsyninga til ei audiovisuell oppleving.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 30. september 2025.)

TEATER

«Keiserlosen»
Nordland Teater, Brønnøy samfunnshus
Av: Hanne Brincker og Ketil Kolstad
Regi: Terje Ranes
Scenografi og kostyme: Mariann Rostad
Maskør: Eva Sharp
Lysdesign: Johan Haugen
Lyddesign: Thomas Hammer
Med: Roger Opdal Paulsen og Olaf Leiros Galicki

Sjølv «stabile geni» må stundom gi tapt for lokal ekspertise. Og også umake par kan bli nære venner.

På ei kunstutstilling i Berlin såg den tyske keisaren Vilhelm II (1859-1941) eit måleri frå Digermulen og bestemte seg for at dit skulle han. Det blei starten på den nordnorske masseturismen, og frå 1889 og fram til verdskrigen braut ut sommaren 1914, vitja Vilhelm Norge kvart år med lystyachten sin «SMY Hohenzollern». Til det trong han ein god los. Valet fall på Johan Martin Pareli Nordhuus (1849-1923). Det skulle utvikle seg til eit 25-årig vennskap mellom ein av verdas mektigaste monarkar og ein røsleg los frå Brønnøy på Helgelandskysten. Forholdet deira var godt kjend i samtida, og blei omtala i presseartiklar over heile verda. I 1935 skreiv Lars Hansen boka «Keiserlosen», og i desse dagar kjem ei ny bok, «Hohenzollerns siste los», skriven av Tor Erlend Nordhuus, keisarlosens oldebarn.

Med utgangspunkt i boka frå 1935 og eiga slektsgransking, har nytilsett sjef på Nordland Teater, Ketil Kolstad, saman med kona, Hanne Brincker, skrive dramaet «Keiserlosen» som hadde premiere i Brønnøysund torsdag. Det er blitt ei anekdotisk forteljing om to heilt ulike personar som på eitt eller anna vis likevel fann noko hos den andre. Den som ser etter eit psykologisk drama om dette umake paret, må gå til andre kjelder, for Brincker og Kolstads prosjekt har nok vore å skape rein nordnorsk underhaldning.

Terje Ranes, ein røynd frilans skodespelar, debuterer her som regissør, og har nytta ei mengd ulike gags og metagrep for å bygge opp under humoren og underhaldningsaspektet i forteljinga. Med unnatak av at det dramaturgisk stoppar litt opp midtvegs, har han i hovudsak lukkast.

Det tek til med at Roger Opdal Paulsen som losen Nordhuus vender seg til publikum og syner fram gulluret han fekk av keisaren. Før vi møter Vilhelm sjølv (Olaf Leiros Galicki) som på si første reise til Norge trong ein los. Raskt forstår vi at dette er to særs sjølvmedvitne karar som ikkje let seg pille på nesa. Vilhelm trur openbert at han er «eit stabilt geni», og at han kan styre skipet like godt som losen, men etter ei dramatisk ferd gjennom det tronge Stokksundet, må han motviljug erkjenne at vel er han keisar av Guds nåde, men det held ikkje for norske fjordar. Og når losen skal gjere sine hoser grøne for keisaren, får vi sjå ein skrønemakar og ein ellevill parodi på bukkerittet til Peer Gynt.

Premieren var i ein sliten gymsal i Brønnøysund, og scenografien til Mariann Rostad er enkel og tilpassa turné og slike små scener. Nokre segl med artig bruk av skuggebilde, og ein mobil vegg som effektivt kan bli både skipsdekket og den keisarlege lugaren. Og kostyma ho har utstyrt keisaren med, er fulle av kreativitet og humor.

Så følgjer vi dei to gjennom storm og stille, jakt og drykk i anekdote etter anekdote. Roger Opdal Paulsen er stor og kraftig med losjakke og eit vilt skjegg, og får godt fram den i overkant sjølvmedvitne kjentmannen som veit at på sjøen er det han som er keisar. Medan den langt mindre Olaf Leiros Galicki med knebelsbart og keisarlege mundurar syner ein monark som slit med å erkjenne at i slike farvatn er han berre andrestyrmann. Og ettersom Nordhuus var ein avislesande og opplyst kar, er bakteppet også den geopolitiske situasjonen.

Vilhelm hadde diverse kroppslyte frå ein vanskeleg setefødsel, og til liks med alle stormenn, freistar han å løyne dei. Verre å skjule er det at kroniske smerter gjorde han ustabil og oppfarande, og det gjekk mang ein kule mellom keisar og los i løpet av desse åra. Dei to på scena får godt fram både kontroversane og vennskapen, men innimellom blir spelet vel høgrøysta og litt for lite rikt på nyansar.

«Keiserlosen» er nok meir rorbu og fri dikting enn eit historisk drama. Personleg kunne eg ha ønska meg litt høgare ambisjonar, men på underhaldande, og tidvis litt overspela vis, får vi likevel eit artig innblikk bak den keisarlege fasaden.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 29. september 2025.)

TEATER

«Rent»
Trøndelag Teater, Hovudscena
Av: Jonathan Larson
Arrangement: Steve Skinner
Konsept/ekstra songtekstar: Billy Aronson
Musikalsk rettleiing og tilleggsarrangement: Tim Weil
Omsett av: Kristofer Blindheim Grønskag og Maren E. Bjørseth
Regi: Maren E. Bjørseth
Scenografi: Olav Myrtvedt
Kostyme: Tone Aminda Gøytil Lund
Koreografi: Charlott Madeleine Utzig
Lysdesign: Oscar Udbye
Lyddesign: Eskild Johansen Næss
Musikalsk leiar: Åsmund Flaten
Med: Karl Bekele Steinland, Snorre Ryen Tøndel, Natalie Grøndahl Tangen, Emma Caroline Deichmann, Synnøve Fossum Eriksen, Daniel Mauricio, Patrick Hilmar Ingvaldsen, Vegard Bjørsmo, Thomas Jensen Takyi, Tiril Ramberg, Bendu Hammervold, Ingrid Myhre Løvik, Karen Bernardino, Tor Ivar Hagen, Fredrik Vildgren og Audun Kvam

Ein situasjonsrapport og ein velspela musikal som likevel ikkje greier å formidle smerta og lidingane med eit liv truga av hiv og aids.

Då hiv og aids herja som verst på 1980- og 90-talet, var det ingen stader som blei hardare råka enn dei skeive miljøa og subkulturane i New York City. Medan helsevesen og homo-organisasjonane her i landet samarbeidde tett for å minimalisere omfanget, var det festing, dop og business as usual i New York. Med bakgrunn i dette, med inspirasjon frå Puccinis opera «La Bohème» frå 1896, og med symbolikk og bibelske referansar, skreiv den amerikanske komponisten og dramatikaren Jonathan Larson musikalen «Rent» som hadde premiere i 1996. Den fanga tidsånda og blei ein stor suksess. Norgepremiere var på Trøndelag Teater i 1999, og sidan er den her heime berre blitt sett opp i ein konsertversjon av Rikskonsertane i 2001. Nå har Trøndelag Teater sett den opp att. Sjølv om song, musikk og dans er forrykande, og ein i programmet freistar å knyte handlinga opp til dagens handsaming av LHBTQ+, blir framsyninga i hovudsak berre eit tidsbilde frå New York for trettifem år sia.

Vi er i East Village i jula 1991. Trass i at hiv og aids har herja bydelen i ti år, er det full fart, dop, festing, og få som tar virus og sjukdom på alvor. Som tittelen «Rent» viser til (i tillegg til manglande husleige), er livet berre til låns, og med flagget til topps får ein leve mens ein kan. Her møter vi forfattarens alter ego, Mark (Karl Bekele Steinland) som fortel, betraktar og videofilmar det heile. Romkameraten, Roger (Snorre Ryen Tøndel), er hiv-smitta, og vil komponere den ultimate låta før han dør. Den prostituerte junkien Mimi (Natalie Grøndahl Tangen) legg an på han, og det umake og særs vanskelege kjærleiksforholdet deira er gjennomgangstema i historia. Mark og Roger greier ikkje husleiga, og i nabolaget er det ein teltleir for heimlause. I dette miljøet møter vi ei mengd menneske av ulike slag og legningar, litt i meste laget for å henge heilt med. Men sentralt er to skeive par med heilt forskjellige lagnadar. Det er Tom Collins (Daniel Mauricio) og transen Angel (Vegard Bjørsmo) der Angel etter kvart lir ein smertefull død. Og det er aktivisten og juristen Joanne (Synnøve Fossum Eriksen) og den frodige performanceartisten Maureen (Emma Deichmann), to som trass i mykje om og men, likevel ser ut til å greie seg. I dette sjølvskadande miljøet er det likevel både varme og omsorg, og også mykje, men vanskeleg, kjærleik.

Olav Myrtvedts scenografi er ei ope scene med enkle stillas på båe sider og orkesteret plassert på ei mobil plattform i bakkant. Ved hjelp av Oscar Udbyes særs gode lyssetting, blir det skapt fine rom og situasjonar, og med rikeleg plass til store opptrinn og dansetablå. Orkesteret, leia av Åsmund Flaten, leverer musikalsk akkompagnement med trøkk og driv, men utan å overdøyve songarane.

Larsons tekst og dramaturgi er komplisert, og det er for mange og uklåre lagnadar. Det tar difor lang tid å etablere rollene. Med tidsriktige rekvisittar og påklednad, freistar regissøren Maren Bjørseth å fange tidsånda frå East Village i 1991. Men ho lukkast diverre i for liten grad, særleg når det gjeld å kome under huda på og forstå dei ulike menneska. Det blir meir ein situasjonsrapport og spela teater, og med unnatak av nokre scener i andre akt, er det for lite att av den frosten, lidinga, smerta, frykta og alle dei andre kjenslene som må ha prega desse menneska. Men dødskampen til Angel var overtydande tolka av Vegard Bjørsmo.

Ensemblet er samspelte, og koreografien til Charlott Madeleine Utzig sit bra. Ettersom her er både skodespelarar og songarar, og ikkje alle meistrar alt, er song- og spelprestasjonane noko varierte. Men stemmeprakta til både Snorre Ryen Tøndel og Natalie Grøndahl Tangen er framifrå. Emma Deichmann leverer eit heilt surrealistisk tablå som er framsyningas høgdepunkt, og så var Karl Bekele Steinlands neddempa spel som Mark ein nydeleg kontrast og kommentar til alle dei andre.

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 26. september 2025.)

TEATER

«Den innbilt syke»
Hålogaland Teater, Scene øst
Av: Molière
Tilarbeidd av: Geir Sveaass og Jenny Gisladottir
Nordnorsk omsetting: Ragnar Olsen
Regi: Geir Sveaass
Kostyme: Gry Norberg
Med: Kristian Fr. Figenschow, Jørn-Bjørn Fuller-Gee og Kristine Henriksen

Ei fornøyeleg og attkjenneleg tolking av ein hypokonder som forelskar seg i sin eigen diagnose.

Når folk i dag kan gjere nettsøk på eigne skavankar for å finne kva som måtte feile dei, for deretter å forelske seg i og dyrke sin eigen diagnose, er Molières 350 år gamle komedie «Den innbilt syke» faktisk meir aktuell enn på lenge. Og det får vi synleg prov for i Hålogaland teaters nye og nedstrippa versjon.

Argan (Kristian Fr. Figenschow) er ein aldrande enkemann som har fått det for seg at han er sjuk, særs sjuk, og at det berre er medisinane som held han i live. Han har gifta seg att med ei mykje yngre og spyttslikkande kone som mest av alt ønsker seg at han skal døy fortast råd så ho får hand om formuen hans. Han blir fora med kostbare pillar og miksturar frå apotekaren og den kvakksalvaren av ein lege han nyttar, også dei berre ute etter pengane hans. Argan har to døtrer frå sitt første ekteskap, og for å sikre si eiga helse, vel han å gifte bort den eldste til ein nyutdanna lege, som også er nevøen til den legen han sjølv held seg med. Dottera på si side, har funne kjærleiken i ein heilt annan person, men det er ingen nåde hjå faren som trugar med å sende henne i kloster om ho ikkje giftar seg som han vil. Sjølvsagt til applaus frå kona, som då vil ha endå lettare tilgang til pengane hans. I tillegg til desse personane, er det og ei fritalande tenestejente og Argans bror, båe med fornuft og beina på jorda.

I denne komedien tek Molière eit oppgjer både med legevitskapen (som han ikkje hadde mykje til overs for) og menneskeleg dårskap. Og i det som etter kvart også blir ein klassisk forvekslingskomedie, er det mykje å gle seg over, sjølv etter 350 år. Legevitskapen har nok utvikla seg mykje sia 1673, men menneska kan framleis vere sjølvopptekne til det sjukelege (ja, akkurat sjukelege), så denne delen av komedien har ikkje mista relevans. Kanskje tvert om.

Hålogaland Teater har laga ein særs forenkla versjon. I originalteksten er det i alle fall elleve roller i tillegg til Argan. Men i Geir Sveaass’ regi er det to skodespelarar (Jørn-Bjørn Fuller-Gee og Kristine Henriksen) som spelar alle desse elleve rollene. Scena er stova til Argan der han sit som på ei trone omkransa av medisinbord, og med nokre omkledingsskjermar bak. På sidescena er det klesstativ og plass til skift. Kristian Fr. Figenschow kosar seg i rolla som Argan, byr på det meste av sitt store register og serverer små komiske hint i alle retningar langt ut over det rolla skulle tilseie. Hans tolking er åleine verd teaterbilletten. Henriksen og Fuller-Gee, som må skifte mellom alle dei andre rollene, har fått langt mindre å spele på, men trass i at dei må nytte mykje overspel for å gjere seg tydelege, kjem dei likevel overraskande bra frå oppgåva.

Hålogaland Teater kallar det dogmeteater å nytte berre tre skodespelarar. Eg er ikkje overtydd om at det var spesielt vellukka. Slike komediar er avhengige av høgt tempo, raske skift og presis timing, og når ein må vente på stadige klesskift, hjelper det ikkje nok for framdrifta at Figenschow er ein kløppar i å halde publikum i age.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 16. september 2025.)

TEATER

«Hvis byen lyser»
Rogaland Teater, Hovudscena
Av: Fredrik Høyer og Mattis Herman Nyquist
Regi: Mattis Herman Nyquist
Scenografi og lysdesign: Øyvind Wangensteen
Komponist: Gaute Tønder
Med: Amund Harboe, Malin Landa, Marianne Holter, Torbjørn Eriksen, Malene Wadel, Penda Faal og Kaleb Isaac «Isah» Ghebreiesus

«Hvis byen lyser» freistar å fange Stavangers sjel, men fangar først og fremst det lokale publikummets attkjenning.

På konsertar tar publikum ofte til å klappe entusiastisk med ein gong ei låt blir starta. Med det applauderer dei ikkje utøvaren, men seg sjølve fordi dei kjenner att songen. Det må dei sjølvsagt få lov til. Slik tenkte eg då eg såg premieren på «Hvis byen lyser» på Rogaland Teater og applausen stod i taket. Framsyninga handlar om Stavanger og byens sjel, og det lokale publikummet kjende seg att og blei rørt. Men var det dermed godt teater?

Duoen Fredrik Høyer og Mattis Herman Nyquist har gjennom dei siste åra laga ei rekkje vellukka produksjonar som har det sams at dei handlar om identitet, tilhøyrsle og mellommenneskeleg kontakt. Særleg dei to siste, «Cassandra» som blei laga for Rogaland Teater i 2023, og «Den fræmende» for Teater Innlandet i fjor var både grensesprengande og framifrå produksjonar. Nå har dei to, båe austlendingar, brukt to år med å dykke ned i det Stavangerske gjennom eit femtitals djupneintervju, nitid transkribering, for så å lage ei framsyning om kva som er Stavangers sjel.

Scena er eit heilt ope rom med eit piano og nokre stolar ved bakveggen. Som det einaste scenografiske elementet har Øyvind Wangensteen nytta eit opphengd rektangel som kan bli opplyst, senkast og reisast i vertikal posisjon. Det er ikkje ei spesielt kreativ løysing som er særs lik scenografien til både Riksteatrets «Prima Facie» og «Eg er vinden» på Trøndelag Teater for å nemne nokre. Og som på Rogaland Teater berre får ein brukbar funksjon når Marianne Holter dreg til Kautokeino og under nordlyset forstår kva heimbyen Stavanger verkeleg betyr for henne. Ei «borte fann eg bygda att»-oppleving, og eitt av dei betre tablåa i denne framsyninga.

Songaren og rapparen Kaleb Isaac «Isah» Ghebreiesus, som her debuterer som skodespelar, og dei seks aktørane frå teaterets ensemble, har alle bakgrunn frå regionen, rett dialekt og god kjennskap til lynne, veremåte og det stadspesifikke. Frå salen kjem dei samtalande og slentrande inn på scena, alle i dongeridressar. Med særs lite spel og interaksjon, med unnatak av eit kakofonisk talekor i starten av framsyninga, blir vi presenterte for ei rekkje tablå, i hovudsak framført som monologar. Alt med eit fint stemningsskapande tonefølgje av Gaute Tønder. Tekstane er skrivne på grunnlag av intervjua, og her er eit utal ulike typar som sjølvsagt omhandlar forskjellige sider ved å vere frå Stavanger.

Det er sju dyktige skodespelarar, men det hjelper lite for dette blir (med atterhald om at denne meldaren er austlending busett i Trøndelag) for internt og generelt, og kunne med få unnatak ha vore skrive om dei fleste stader i landet. Nokre scener skil seg likevel ut. «Isah» er overtydande i sin scenedebut, og Torbjørn Eriksen kan skape gull av gråstein, og også av sild og eincella vesen. Men det er Amund Harboes litt såre monolog om reinhaldaren som verkeleg skil seg ut, sjølv om den både blir noko skjemma av overdriven politisk korrekt framsnakking av arbeidarklassen, og heller ikkje er spesielt stadspesifikk.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. september 2025.)

TEATER

«Evig ung»
Nye Hjorten Teater, hovudscena
Av: Erik Gedeon
Regi: Mads Bones og Olve Løseth
Scenografi/kostyme: Olve Løseth
Musikalsk ansvarleg: Kyrre Havdal
Koreografi: Martha Standal
Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien
Maskedesign: Hege Ramstad
Med: Benedicte Søreng, Emil Olafsson, Julie Dahle Aagård, Kirsti Lucena, Olve Løseth, Kyrre Havdal og Mads Bones

Ein musikal som ikkje handlar om noko som helst anna enn om seg sjølv. Men det viste seg å vere meir enn nok.

Frå opninga i midten av januar i år har det vesle nystarta privatteateret Nye Hjorten Teater produsert framsyningar i eit imponerande tempo, i hovudsak musikalar, men også to framsyningar i heilt andre sjangrar. Og publikum ser ut til å elske teateret, for i skrivande stund er det imponerande nok i ferd med å passere totalt 100 000 besøkande på hovudscenas hittil seks produksjonar. Sjølv om repertoaret på Nye Hjorten i stor grad er kjende og kjære musikalar som tradisjonelt dreg mykje publikum, har det likevel ikkje gått utover dei kunstnarlege ambisjonane eller standarden, og med «Doktor Proktors Prompepulver» som det foreløpige høgdepunktet. Litt publikumsfrieri er det sjølvsagt, men ikkje meir enn vi kan leve med. Nå har dei sett opp det som er musikalsjangerens største metaframsyning, «Evig ung» av den sveitsisk-svenske dramatikaren og regissøren Erik Gedeon (som sjølv var til stades i salen på premieren).

Gedeon skreiv «Evig ung» på tidleg 2000-tal, og framsyninga hadde norgespremiere i regi av han sjølv på Det Norske Teatret i 2009. Sidan er det blitt sett opp sju gongar over heile landet, sist på Hålogaland Teater i vår. Og alle stader til fulle hus og stort sett gode kritikkar. Når eg omtalar «Evig ung» som musikalsjangerens metateater, er det fordi det i hovudsak ikkje handlar om noko som helst, anna enn om seg sjølv. Gedeon har i staden for å skrive ein musikal med libretto og musikk, laga noko som meir er som eit rammeverk som dei ulike teatera kan fylle som dei vil og med sitt lokaltilpassa innhald. Og det gjer dei, også på Nye Hjorten.

Vi er i 2065, og utan at vi veit heilt kva som skjedde, eller når, har det (som ein ofte kan frykte) gått til helvete med kulturen. Institusjonane er nedlagde, og trass i rekordstore publikumstal i opningsåret, har den same triste lagnaden også råka Nye Hjorten Teater. Institusjonen er ombygd, eller rettare gitt nytt liv, som Nye Hjorten helse- og velferdssenter, og alle bebuarane er frå det gamle ensemblet. Det er ein stusseleg gjeng som haltar seg rundt med stokk og krykker, og som nok blir plaga av både gikt, demens, inkontinens og andre gamalmannsfenomen. Pleiaren Kirsti (Kirsti Lucena), som sjølvsagt er overarbeidd på grunn av underbemanning og difor lite til stades, freistar å lage hyggestund med allsong i tradisjonen – nå skal vi ha det hyggeleg, dere – men repertoarvalet hennar fell ikkje akkurat i smak. Når ho forsvinn, mellom anna for å ta seg av den døyande Lisa Tønne(!), vaknar dei seks bebuarane til liv, og trass i alle mogelege skavankar, er det ein rocka gjeng som framleis kan sine songar og veit å framføre dei.

Alle spelar seg sjølve, og her blir det masse nostalgi knytt til tidlegare produksjonar og songar, og sjølvsagt intrigar og mykje anna. Mads Bones tviheld på si gamle rolle som teatersjef sjølv om autoriteten hans er temmeleg svekt for å seie det forsiktig. Og han hegner også godt om urna med oska etter den opphavelege eigaren, Ole Robert Reitan. Olve Løseth er noko dement og ikkje heilt på nett, men glimtar til, særleg med herleg sjølvironisk homsehumor, men også i ein forrykande kamp med den gamle teatersjefen. Kyrre Havdal er nesten like skrøpeleg, men kan heldigvis framleis handtere tangentane. Julie Dahle Aagård har tatt mantraet om å «break a leg» litt for bokstaveleg, og har måtta amputere ein fot. Ho sit såleis stort sett roleg under eit pledd, før også ho stundom nærast eksploderer i forrykande song og «dans». Emil Olafsson er den mest ungdommelege av dei seks, men blir likevel stadig sett på plass. Og så er det navet i det heile, Benedicte Søreng som her leverer det beste eg har sett av henne nokon gong. Vi forstod jo at ho hadde komikktalent i Doktor Proktor, men i «Evig ung» tek ho det heilt ut. Som ein aldrande diva, ein Wenche Foss look alike, mimrar ho om alle hovudrollene ho har hatt med stort overskot og formidabel innleving og leverer den eine replikken meir infam enn den hine.

Og alt medan vi får rippa opp i minner, intrigane, alle som er gått bort, og kven som låg med teatersjefen for å få roller, for ikkje å snakke om kven som er far til barna til Mads Bones, – alt medan vi får presentert desse historiene, blir dei akkompagnerte av den eine musikalske sviska, potpurriet og samplinga etter den andre. Dyktige songarar er dei alle, sjølv om det først og fremst er Kirsti og Benedicte som får briljere.

Publikum var tydeleg oppglødd og applausen stod i taket. For, ja, det var mykje humor, masse herleg sjølvironi, og eit gjenhøyr med ei mengd kjende og kjære songar. Om du spør om kva for musikalar låtane var frå, så er det enklare å fortelje kva for musikalar som ikkje var representerte. Her var henta svisker frå alle hald. Så kan sjølvsagt ein meldar som skal ha det kritiske blikket og distanse til det heile påpeike at ikkje all humoren var like artig, og at det ikkje alltid er like overtydande når overspelande tretti-førtiåringar skal illudere skrøpelege gamlingar. Men la det vere. Stundom er det godt å berre slappe av og late seg underhalde.